Elk jaar hebben we te maken met periodes van hittestress. Hittestress heeft een grote invloed op de melkproductie van melkkoeien. Koeien die worden blootgesteld aan hoge temperaturen produceren minder melk dan dieren in comfortabele omstandigheden. Het herstelvermogen van de productie en diergezondheid van koeien na hittestress blijkt bovendien sterk afhankelijk van het lactatiestadium:
- Vroege lactatie: redelijke herstelcapaciteit na hittestress
- Late lactatie: goed herstel is mogelijk.
- Midden lactatie: herstel is het zwakst; de koe bereikt haar oorspronkelijke productieniveau niet meer.
Droogstaande koeien: een cruciale fase
Het effect van hittestress is niet beperkt tot lacterende koeien. Juist droge koeien, met name in de laatste fase van de dracht, blijken extra gevoelig.
De placenta functioneert bijvoorbeeld minder goed bij hittestress:
- Minder hormoonproductie, waaronder oestrogeen.
- Tot 40% minder verbindingen tussen moeder en foetus.
- Een inactieve placenta beïnvloedt de ontwikkeling van het kalf negatief.
Gevolgen van hittestress tijdens de droogstand voor het kalf
De effecten van hittestress tijdens de droogstand reiken verder dan de koe alleen. De kalveren geboren uit hittestress blootgestelde droge koeien hebben een:
- Lager geboortegewicht; kalveren worden eerder geboren én de placenta functioneert slechter (zie afbeelding 1).
- Lager weerstandsniveau.
- Minder skeletgroei; meer vetaanzet – leidt tot minder efficiënte groei.
- Kortere periode van darmdoorlaatbaarheid; slechtere opname van voedingsstoffen en afweerstoffen.
- Verminderde groei (tot zelfs na 12 maanden leeftijd).
- Latere afkalfleeftijd.
- Slechter ontwikkelde vruchtbaarheidsorganen (kleinere eierstokken, zie afbeelding 2).
- Lagere melkproductiecapaciteit over het hele leven (minder ontwikkeld uierweefsel).
- Kortere levensduur.
Langetermijneffecten
Opvallend is dat de melkproductie doorgaans niet het laagst is in de zomer, maar in de herfst – ongeveer twee maanden ná de warmste periode. Dit toont aan dat de impact van hittestress tijdens de droogstand impact heeft op de volgende lactatie.
Koeien die tijdens de droogstand gekoeld worden, produceren in de volgende lactatie 4 à 5 liter meer melk per dag. Vaarzen laten een verminderde melkproductie zien wanneer ze zijn blootgesteld aan hittestress aan het einde van de dracht. De ontwikkeling van het uierweefsel (aantal en activiteit van epitheelcellen) vindt voornamelijk plaats aan het eind van de droogstand. Koeling tijdens deze fase stimuleert celgroei, terwijl hittestress de groei remt – hoewel de cellen niet sneller afsterven. Daarnaast hebben gekoelde droge koeien een betere algehele gezondheid (minder mastitis, kortere tijd tot tochtigheid) en kalven ze 3 à 4 dagen later dan hun gestreste soortgenoten.
Management maatregelen te voorkoming van hittestress:
- Volop beschikbaarheid van vers en schoon drinkwater blijft het belangrijkste voor de koeien.
- Ventilatoren installeren om de lucht in beweging te houden.
- Zorg ervoor dat de luchtstroom in de stal niet belemmerd wordt door opstakels. De luchtstroom over de koeien blazen: aan het voerhek, in de boxen, in de wachtruimte en indien mogelijk ook voor de droge koeien.
- Weid de koeien tijdens de koelere periodes van de dag, bijvoorbeeld ’s avonds en/of ’s nachts.
- Voorkom broei door 2x daags te voeren.-
- Zorg dat tijdens de koele periodes van de dag, ’s avonds en ’s ochtends vroeg er volop vers en fris voer ter beschikking is. De voergoot eerst leeg laten vreten en dan pas het voer weer (gedeeltelijk) aanschuiven. De voergoot dagelijks schoonmaken, ook de hoek in de aansluiting voergang/ -hek.
Maatregelen op voedingsgebied:
- Probeer broei te voorkomen. Ons advies is om tijdens warme perioden tweemaal daags te voeren. Het voer ligt dan minder lang aan het voerhek, waardoor het minder kans op broei krijgt om te gaan broeien. Door een broeiremmer aan het basisrantsoen toe te voegen kan opwarming van het ruwvoer voor het voerhek voorkomen worden.
- Zorg voor voldoende structuur in het rantsoen.
- Verstrek een Buffermengsel (Buffer, pH Stabil of Fresh Up) of natriumbicarbonaat om pensverzuring te voorkomen.
- Verhoog de energiedichtheid van het rantsoen. Hiermee wordt de lagere droge stof opname gecorrigeerd. Dit kan onder andere door het toevoegen van een pensbestendig vet.